వేంగి చాళుక్యులు Eastern Chalukya Dynasty

తూర్పు చాళుక్యులు

తూర్పు చాళుక్యులు లేదా వేంగి చాళుక్యులు
వీరి రాజధాని కృష్ణా, గోదావరి ల మధ్య ఉన్న వేంగీ ప్రాంతం
బాదామి చాళుక్య రాజైన రెండవ పులకేశి వేంగీ ప్రాంతాన్ని జయించిన తరువాత తన సోదరుడైన కుబ్జవిష్ణువర్థునుడు ని ఆ ప్రాంత రాజ ప్రతినిధిగా నియమించారు. ఇతనినే వేంగీ చాళుక్య రాజ్యస్థాపకుడంటారు.
కుబ్జవిష్ణువర్థునుడు (క్రీ.శ.624-641)

• ఇతనియొక్క బిరుదులు - విషమసిద్ధి, కామదేవ, మకరద్వజ 
• (క్రీ.శ.631 సంవత్సరం నాటి 'కొప్పర శాసనం' ఇతన్ని స్వతంత్రంగా పరిపాలించడానికి రెండవ పులకేశి అనుమతి ఇచ్చాడని తెలుపుతుంది. 
• ఇతని కాలంలో చైనా యాత్రికుడు 'హ్యుయాన్ త్సాంగ్' పర్యటించాడు. 

మొదటి జయసింహుడు (క్రీ.శ.642-673)

• ఇతనికి కల బిరుదులూ సకలలోకాశ్రయ, సర్వసిద్ది 
• పిప్పర్ల గ్రామంలో(గుంటూరు జిల్లా) తెలుగు భాషలో శాసనం వేయించబడింది. ఇది తూర్పు చాళుక్యుల నాటి తెలుగు శాసనం. 

ఇంద్రభట్టారకుడు (క్రీ.శ.673)

• ఇతను 7 రోజుల రాజ్యపాలన చేశాడు. ఈ వారంలో కొండనాగూరు శాసనం వేయించాడు. 
• ఇతని యొక్క బిరుదులూ త్యగాధనుడు, మకరధ్వజుడు 

రెండవ విష్ణువర్థునుడు (క్రీ.శ.673-682)

• ఇతనిని ప్రజలు ధర్మశాస్త్రవేత్త అని పొగిడారు 
• ఇతనికి విషమసిద్ధి, మకరధ్వజుడు,సర్వలోకాశ్రయ, ప్రళయాదిత్య అనే బిరుదులు కలవు. 

మంగి యువరాజు (క్రీ.శ.682-718)

• ఇతనికి విజయసిద్ధి అనే బిరుదు కలదు 

రెండవ జయసింహుడు (క్రీ.శ.706-718)

• ఇతని కాలం నుంచి వారసత్వ యుద్దాలు మొదలైనాయి. 

మూడవ విష్ణువర్థునుడు (క్రీ.శ.719-755)

• వీరి ముఖ్యపట్టణం మన్యఖేతనం 
• హైదరాబాదు రాష్ట్రమందు 'లాతురు' గ్రామం వీరి మొదటి నివాస ప్రాంతం 
• ఇతనికి త్రిభువనంకుశ అనే బిరుదు కలదు 
• వీరికాలంలో బాదామి చాళుక్యులు రాష్ట్రకూటులు అంతం చేశారు. దంతిదుర్గుని నాయకత్వాన నూతన సామ్రాజ్యం ఏర్పాటుచేశారు. 

నాల్గో విష్ణువర్థునుడు (క్రీ.శ.772-808)

• ఇతను రాష్ట్రకూట రాజు మొదటి కృషుణునికి సామంతుడిగా జీవితాన్ని ప్రారంభించాడు 

రెండో విజయాదిత్యుడు (క్రీ.శ.808-847)

• ఇతనికి నరేంద్ర మృగరాజు అనే పేరు కలదు. 
• ఇతనికి కల బిరుదులూ నరేంద్రేశ్వర, నరేంద్రమృగరాజు, చాళుక్యరాజ, విక్రమదావళి 

కలివిష్ణువర్థునుడు (క్రీ.శ.847-848)
గుణగ విజయాదిత్యుడు (మూడవ విజయాదిత్యుడు (క్రీ.శ.849-892))

• ఇతను తూర్పు చాళుక్యులలో అగ్రగణ్యుడు 
• ఇతను రాష్ట్రకూటుల చిహ్నాలుగా ఉండే పాళీ ధ్వజాన్ని, గంగా - యమునా తోరణాన్ని స్వాధీనం చేసుకున్నాడు. 

మొదటి చాళుక్య భీముడు (క్రీ.శ.892-921)

• ఇతని 30 సంవత్సరముల పరిపాలన కాలంలో 360 యుద్దాలు చేశాడు. 

మొదటి అమ్మరాజు (క్రీ.శ.921-927)

• ఇతని కాలంలోనే రాజమహేంద్రపురం నిర్మించారు, దీనిని వారి రాజధానిగా చేసుకున్నారు 
• ఇతనికి రాజమహేంద్రుడనే బిరుదు కలదు. 

రెండవ చాళుక్య భీముడు (క్రీ.శ.934-945)
రెండవ అమ్మరాజు  (క్రీ.శ.945-970)
దానవర్ణుడు (క్రీ.శ.970-973)
జటా చోడ భీముడు (క్రీ.శ.973-999)

• ఇతని రాజధాని కర్నూలు జిల్లాలోని పెద్దకల్లు 

శక్తి వర్మ (క్రీ.శ.1000-1011)

• ఇతనికి చాళుక్య చంద్రుడు అనే బిరుదు కలదు 

విమలాదిత్యుడు (క్రీ.శ.1011-1018)
రాజరాజనరేంద్రుడు (క్రీ.శ.1019-1061)
క్రీ.శ.1075లో విజయాదిత్యుడు మరణించడంతో వేంగీ చాళుక్య వంశం అంతరించింది. తరువాత ఇది చోళ సామ్రాజ్యంలో కలిసిపోయింది.