ఆళ్వార్లు, నాయనార్లు:
ఆళ్వార్లు;
వీరి సాహిత్యాన్ని ప్రబంధాలు అంటారు. వైష్ణవ్రులను ఆళ్వార్లు అంటారు
12 మంది ఆళ్వార్ల గురువులు ఉన్నారు. ముఖ్యమైనవారు: రామానుజాచార్య, నింబార్మర్‌, తిరువళ్ళువర్‌ మొదలగువారు.
నింబార్కర్‌ ద్వైత అద్వైతం బోధించాడు. ఇతను 'వేదాంత పారిజాతసౌరభి పుస్తకాన్ని రచించాడు
ఇతను కృష్ణ భగవానుడి పరమ భక్తుడు.
నాయనార్లు:
శైవులను నాయనార్లు అంటారు. వీరి సాహిత్యాన్ని 'తేవరమ్‌” అంటారు.
63 మంది నాయనార్ల గురువులు ఉన్నారు
ముఖ్యమైన గురువు -మెకాండర్‌. ఇతను శివజ్ఞాన బోధి పుస్తకాన్ని రచించాడు. ఇతను అగామిక్‌ శైవ తెగను స్థాపించాడు.
ఇతర భక్తి సన్యాసులు:
శంకర్‌దేవ - అస్సాం
లల్లా - కాశ్మీర్
మీరాబాయి - చితోర్‌.
భోజ్‌ రాజ్‌ మరణానంతరం ఈమె శ్రీకృష్ణుని భక్తురాలిగా మారి శ్రీకృష్ణుని పై అనేక కీర్తనలు ఆలపించింది.
ఈమె సంగీత వాయిద్యం ఏకతార. ఈమె కీర్తనలు పదావళి అనే పుస్తకంలో సేకరించబడ్డాయి
ఈమె కృష్ణుని భక్తురాలు.
సూరదాస్‌ - ఆగ్రాలో బోధించాడు
ఇతనిని ఆగ్రా అందకవి అంటారు.
ఇతను సూర్‌సాగర్‌, సూర్‌సరవాళి, సాహిత్యరత్సు సుందర విలాసం అనే గ్రంథాలు రచించాడు.
సూర్‌ సాగర్‌లో శ్రీకృష్ణుని జన్మ నుంచి అతను మధురకు బయులుదేనే వరకు గల కథ పేర్కొనబడింది.
గోరఖ్‌నాథ్‌ - ఉత్తరప్రదేశ్‌లో బోధించాడు. ఇతని శిష్యులను నాథ్‌పాంతీలు అంటారు.
నరసింహం - గుజరాత్‌లో బోధించాడు.
నాభాజీ - భక్తమాల అనే పుస్తకం రచించాడు. ఇది మధ్యయుగ సన్యాసుల గూర్చి వివరిస్తుంది.
తులసీదాస్‌ - రామచరిత మానస్‌ రచించాడు. (అక్బర్‌ సమకాలీకుడు)
సూఫీ ఉద్యమం:
'సూఫీ' అంటే “ఉన్ని అని అర్థం. ప్రేమతో మానవుడు భగవంతునిలో లీనం కాగలడన్నదే సూఫీ మత ముఖ్య సిద్ధాంతం.
దైవసాన్నిధ్య భావనను సృష్టించడానికి సంగీత ప్రాముఖ్యం గల పాటలను 'సమాస్‌/ నమాజ్ను అనుసరించడం ద్వారా వీరు ప్రజాదరణ పొందారు.
సూఫి అనే పేరు మొదటిసారిగా అబుహషీంకు ఉపయోగించారు.
ఇతను కుఫా(ఇరాక్‌)కి చెందినవాడు.
మొట్టమొదటి మహిళా సూఫీ సన్యాసిని -రబియా(ఇరాక్‌)
ఇ భారతదేశంలో సూఫీ ఉద్యమ వ్యాప్తి చేసినవారు - మొయినోద్దీన్‌ చిస్టీ
చిస్థీ తెగ:
ప్రధాన కేంద్రం -అజ్మీర్‌
స్థాపకుడు... - మొయినోద్దీన్‌ చిస్థీ(1143-1236)
బిరుదు - ఖ్వాజా గరీబుద్దీన్‌ / ఖ్వాజాగరిబ్‌ ఉన్‌ నవాబ్‌
మొయినోద్దీన్‌ చిస్ట్‌ పృథ్వీరాజ్‌ చౌహాన్‌ కాలంలో ఇండియా వచ్చాడు.
ఇతను అజ్మీర్‌లో స్థిరపడ్డాడు.
ప్రసిద్ధ చరిత్రకారుడు జియావుద్దీన్‌ బరౌని, సుప్రసిద్ధ కవి అమీర్‌ఖుప్రోలతో సహా అనేకమంది మొయినోద్దీన్‌ చిస్థీ అనుచరులైనారు.
ఇతర చిస్థీ సన్యాసులు:
1) కుతుబుద్దీన్‌ భక్తియార్‌ కాకి
2) హమీద్‌ ఉద్దీన్‌ నగౌరీ
3) బాబా ఫరీద్‌ (గంజ్‌-ఇ-షికర్‌) -1175-1265 (ఇతని బోధనలు ఆదిగ్రంథ్‌లో చేర్చబడ్డాయి)
4) నిజాముద్దీన్‌ బెలియా (ఏడుగురి ఢిల్లీ సుల్తానుల పాలనను చూశాడు, ఇతను యోగాసనాలను పాటించాడు). ఇతను ఢిల్లీ సుల్తానుల నుండి బహుమానాలు స్వీకరించాడు. యోగీలు ఇతన్ని సిద్‌ అని పిలిచేవారు.
3) నసీరుద్దీన్‌ -చిరాగ్‌-ఇ-దెహ్లవీ (లైట్‌ ఆఫ్‌ ఢిల్లీ)
సుహ్రవాదీ తెగ:
ప్రధాన కేంద్రం -ముల్తాన్‌
స్థాపకుడు. - బహావద్దీన్‌ జకారియా (బాబా ఫరీద్‌కు సమకాలికుడు)
ఇతను వైభవంగా, విలాసవంతంగా జీవించాలని చెప్పాడు.
సుహ్రావాది తెగ అనేక శాఖలుగా చీలిపోయింది. అవి
1. ముల్తాన్‌ శాఖ
2.ఉచ్చా శాఖ-మొహమ్మద్‌ బిన్‌ తుగ్లక్‌ దీన్ని అత్యధికంగా గౌరవించాడు.
3. ఫిరదౌసియా
కాద్రీ తెగ:
స్థాపకులు - షానయామ తుల్లా ,ముక్దుం మహ్మద్‌ జిలానీ
నక్షా బందీ : బాకీ బిల్లా
సూఫీ తెగలను సిల్‌సిలాలు అంటారు.
ఇ అబుల్‌ ఫజల్‌ తన ఐనీ అక్బరీలో 16 సిల్‌సిలాలు గురించి పేర్కొన్నాడు.
వహాబీ ఉద్యమం:
వహాభీ ఉద్యమాన్ని సయ్యద్‌ వాహీద్‌ రాయ్‌బరేలీ (ఉత్తరప్రదేశ్‌)లో స్థాపించాడు.
మొదట్లో ఇది మతపర ఉద్యమం. తర్వాత స్వాతంత్ర్య ఉద్యమంగా మారింది.
ఇది బ్రిటీష్‌కి వ్యతిరేక ఉద్యమంగా మారింది.
